Elżbieta Gniazdowska
Od stycznia 2023 rozpoczęliśmy realizację nowego zadania publicznego w ramach Programu Wspierania Rozwoju Uniwersytetów Ludowych, finansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. W ramach tegoż zadania aplikowaliśmy o kwotę dofinansowania w wysokości 997 646,00 zł, z podziałem na lata: 2023 r. – 355 172,00 zł., 2024 r. – 348 112,00 zł., 2025 r. – 294 362,00 zł. Otrzymaliśmy łącznie 570 653,51 zł, co w analogicznym podziale dało odpowiednio kwoty: 130 000, 00 zł, 296 978,00 zł oraz 143 675,51 zł. Zmusiło nas to do ograniczenia zakresu niektórych z zaplanowanych działań, a także całkowitej rezygnacji z kilku propozycji. Część zadań realizować będziemy, jak wcześniej, z wykorzystaniem środków własnych ZK TUL i oddziałów, niektóre wykłady i warsztaty przeprowadzimy honorowo. Po uwzględnieniu wszystkich zmian i poprawek przedstawiam poniżej nasz plan działań na kolejne trzy lata. Integracja środowiska TUL – w ramach tego działania będziemy kontynuować organizację ogólnopolskich spotkań szkoleniowych, skierowanych do członków i sympatyków TUL, prowadzących środowiskowe uniwersytety i wszechnice ludowe oraz do współpracujących z nimi lokalnych działaczy społecznych. Przewidujemy sześciodniowe sesje letnie oraz trzydniowe seminaria wiosenne i zimowe. Z racji naszego federacyjnego charakteru wszystkie planowane spotkania służyć mają integracji działaczy TUL oraz łączyć się z poznawaniem historii, kultury i atrakcji turystycznych różnych regionów Polski. W bieżącej edycji projektu zamierzamy położyć nacisk na warsztaty, doskonalące kompetencje osobiste uczestników w zakresie umiejętności artystycznych oraz społecznych i obywatelskich, prowadzące do konstruktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym. Dofinansowanie pozwoli na pozyskanie kolejnych wykładowców oraz instruktorów. W ramach sesji i seminariów prowadzone będą wykłady, warsztaty artystyczne i kształtujące umiejętności personalne w zakresie inicjatywności i przedsiębiorczości, wycieczki edukacyjne i spotkania z przedstawicielami samorządów lokalnych. Poniżej prezentuję kalendarz spotkań TUL.
- Wiosenne spotkanie wielkanocne TUL w dniach 03 – 05.02. 2023 r. połączone z jubileuszem 30-lecia OR TUL w Grzybnie z/s w Śremie.
- Letnia sesja TUL w dniach 30.06. 2023 r. – 06.07.2023 r. w Siemczynie pt. „ Odkrywanie „dzikiego zachodu” Pojezierza Drawskiego”, organizacja – OR TUL w Gdańsku – Koło Złocieniec i ZK TUL.
- Zimowe spotkanie wigilijne TUL w dniach 08 – 10.12. 2023 r. w Górze k. Wejherowa pt. „Boże Narodzenie na Kaszubach” połączone z jubileuszem 30-lecia OR TUL w Gdańsku.
- Wiosenne spotkanie wielkanocne TUL w dniach 22 – 24. 03.2024 r. w Łomży pt. „ Tradycje wielkanocne na Ziemi Łomżyńskiej” połączone z jubileuszem 34. lat OR TUL w Łomży oraz 20-leciem Wszechnicy TUL, organizacja – OR TUL w Łomży i ZK TUL.
- Letnia Sesja TUL w dniach 06 – 12.07. 2024 r. w Janowie Lubelskim pt. „ Wielokulturowe bogactwo Janowa Lubelskiego”, organizator – OR TUL w Warszawie wraz z ZK TUL.
- Zimowe spotkanie wigilijne TUL w dniach 06 – 08. 12. 2024 r. w Czarnocinie pt. „ Boże Narodzenie na Ziemi Piotrkowskiej”, organizacja – OR TUL w Piotrkowie Trybunalskim oraz ZK TUL.
- Letnia Sesja TUL w dniach 12 – 18.07. 2025 r. w Radziejowie Kujawskim pt. „ Szlakiem Piastowskim”, organizacja – OR TUL w Brzostowie wraz z ZK TUL.
- Zimowe spotkanie wigilijne TUL w dniach 05 – 07.12. 2025 r. w Siemczynie pt. „ TUL łączy pokolenia”, zorganizuje OR TUL w Gdańsku wraz z ZK TUL.
Każdą sesję letnią chcemy dokumentować wydaniem kroniki, w której zamieścimy skróty wygłoszonych wykładów, informację o prowadzonych warsztatach oraz miejscowości, w której spotkanie się odbyło. W kronice umieścimy również listę uczestników oraz ich relacje i opinie. Planujemy, że w trakcie wszystkich spotkań będziemy na bieżąco analizować kolejne zadania realizowane w ramach projektu ze szczególnym uwzględnieniem wydatków finansowych.
Upowszechnianie idei uniwersytetów ludowych – działalność wydawnicza TUL. W latach 2023 – 2025 planujemy wydać 6 podwójnych numerów kwartalnika TUL „MŁODZIEŻ- KULTURA – WIEŚ. POLSKI UNIWERSYTET LUDOWY”, ukazującego się w formacie książkowym, w nakładzie 250 egzemplarzy. W kwartalniku zamierzamy zamieszczać artykuły poświęcone TUL, jego historii i bieżącej działalności. Wspomnimy też ludzi, którzy odeszli i pozostawili po sobie trwały ślad. Kolejne działy poświęcone będą zagadnieniom edukacji, ekologii, recenzjom książek, będzie też miejsce na tzw. varia. W każdym numerze zamieścimy kalendarium TUL, które będzie stanowić spis działań zrealizowanych w ciągu półrocza. Każdy numer kwartalnika (począwszy od nr 113) wzbogacony został o indeks autorów tekstów, które zawiera dana publikacja. Pragniemy kontynuować ten dział w kolejnych numerach, popularyzując tym samym wiedzę o autorach, najczęściej związanych w jakiś sposób z naszym stowarzyszeniem. W każdym numerze tradycyjnie dominować będzie tematyka uniwersytetów ludowych i ludzi związanych z ich ideami. Postaramy się pokazywać pracę społeczną członków i sympatyków TUL, ich działania, wytrwałość oraz sukcesy. Pragniemy też, by kwartalnik nadal był drogowskazem dla naszej działalności i źródłem informacji o nas samych, a także płaszczyzną duchowego i emocjonalnego kontaktu między ludźmi, którzy bezinteresownie i z pasją pracują na rzecz rozwoju intelektualnego środowiska i humanizacji życia, by świat wokół nich stawał się z każdym dniem trochę lepszy i piękniejszy. Kolejnym wydawnictwem, które planujemy kontynuować w przyszłości są kroniki z letnich sesji TUL. Każda z nich, ukazująca się w nakładzie 150. egzemplarzy, będzie stanowić relację ze spotkania, zawierającą streszczenia wykładów, sprawozdania ze zrealizowanych warsztatów i wycieczek, wzbogacone o dokumentację fotograficzną. Doświadczenie poprzednich dwóch lat pokazało, że uczestnicy naszych spotkań coraz chętniej dzielą się swoimi przemyśleniami, doświadczeniami, wiedzą oraz poglądami i przygotowują je do publikacji. Z opinii osób nie związanych z ruchem UL możemy jednoznacznie stwierdzić, że oba nasze wydawnictwa cechują się wysokim poziomem merytorycznym i estetycznym.
Ogólnopolska konferencja dla przedstawicieli wszystkich środowisk UL w Polsce. Planujemy zorganizowanie ogólnopolskiej konferencji dla przedstawicieli wszystkich środowisk uniwersytetów ludowych w Polsce oraz przedstawicieli szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych uczelni oraz organizacji współpracujących z UL. Planujemy zorganizować ogólnopolską konferencję na temat „Metody pedagogii grundvigiańskiej w polskiej edukacji formalnej i pozaformalnej – tradycyjne wzorce XX wieku a nowe pomysły na XXI wiek”. Przewidujemy udział przedstawicieli różnych środowisk z wystąpieniami na temat wypracowanych już wcześniej metod, programów, doświadczeń oraz nowych pomysłów, które są koniecznością w związku ze zmieniającą się rzeczywistością, nowymi technologiami, sytuacją polityczną, ekonomiczną i kondycją zdrowotną społeczeństwa. Pragniemy poszukiwać powiązań i wzajemnego przenikania się doświadczeń edukacyjnych i wychowawczych szkoły oraz uniwersytetów ludowych, wykorzystywania zbliżonych lub tożsamych metod w edukacji formalnej szkół i uczelni oraz nieformalnej, realizowanej poprzez uniwersytety ludowe. TUL ma bogate doświadczenie w tym zakresie, ponieważ praktycznie wszystkie oddziały regionalne zaczynały swą działalność w oparciu o bazę szkół rolniczych i podstawowych, położonych na terenach wiejskich i małych miasteczek. Chcemy się tymi doświadczeniami podzielić, jednocześnie posłuchać naszych kolegów i wspólne zastanowić się nad nowymi formami pracy w UL. Chcielibyśmy też w szczególności odnieść się do edukacji regionalnej, realizowanej w szkołach i na uczelniach oraz znaleźć wspólną płaszczyznę z edukacją prowadzoną przez uniwersytety ludowe – jak je powiązać, aby z jednej strony wzbogacić ofertę edukacyjną szkół, a z drugiej – wykorzystać potencjał osobowy, dorobek i doświadczenie, będące udziałem wielu członków TUL. Za organizację powyższej konferencji odpowiadać będzie ZK TUL i OR TUL w Gdańsku oraz OR TUL w Pruszczu Gdańskim. Planowany czas konferencji to wrzesień 2024 r. W ramach tego działania planujemy zebrać wystąpienia wszystkich uczestników konferencji i wydać je jako materiały pokonferencyjne w formie książkowej. Szczegółowe cele konferencji to: zaprezentowanie szerszemu gronu odbiorców naszych dokonań, w tym – publikacji i wydawnictw tak, aby upowszechnić i spopularyzować w świadomości społecznej zarówno fakt istnienia naszej organizacji, jak i jej możliwości w zakresie włączenia się w działalność edukacyjną szkół oraz instytucji kultury. Po drugie jako wyzwanie traktujemy możliwość stworzenia płaszczyzny wymiany doświadczeń różnych organizacji, których działalność zawiera w sobie zarówno wspólne idee wychowawcze, jak i treści merytoryczne, koncentrujące się wokół wartości patriotycznych, zwłaszcza przywiązania do tzw. małych ojczyzn, dążenie do ocalenia kultury ludowej w różnych jej formach i aspektach, prowadzenie edukacji regionalnej formalnej i pozaformalnej oraz przygotowywanie kadr do prowadzenia edukacji regionalnej w szkołach. Kolejnym celem jest wypracowanie nowych form wspólnych działań, w których znajdą się jednocześnie przedstawiciele uniwersytetów ludowych oraz instytucji, prowadzących działalność edukacyjną i kulturalną dla wzajemnego wykorzystania posiadanych potencjałów i doświadczeń. Po raz pierwszy pragniemy stać się organizatorem ogólnopolskiej konferencji, która odbędzie się w Uniwersytecie Gdańskim. Ma to na celu podniesienie rangi wydarzenia i zapewnienie udziału wykładowców z tej uczelni, która w ramach swoich zadań prowadzi przygotowanie kadry pedagogicznej do nauki języka regionalnego, ma też wśród kadry wielu ludzi, zaangażowanych od lat w działania na rzecz upowszechniania kultury regionalnej. Celem jest także szersza popularyzacja naszego stowarzyszenia, a przede wszystkim prezentowanych idei i wartości. Grupę docelową stanowią tu przedstawiciele oddziałów regionalnych Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych oraz wszystkich środowisk uniwersytetów ludowych w Polsce. Zamierzamy zaprosić również przedstawicieli szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych uczelni oraz organizacji współpracujących.
W ramach projektu „TUL łączy pokolenia” odziały regionalne TUL otrzymały dofinansowanie na prowadzone przez siebie działania. OR TUL w Kożuchowie będzie prowadził warsztaty gry w szachy „ Dla dziadka i wnuczka”. Zajęcia dla dwóch kilkunastoosobowych grup w Kożuchowie i Świebodzinie prowadzone będą raz w tygodniu. Na zakończenie każdego kursu planuje się przeprowadzenie turnieju uczestników. „Spotkania na winnym szlaku” to wspólny tytuł wycieczek edukacyjnych do winnic, planowanych w kolejnych latach. Wyjazd do winnicy „Bachusowe Pole” będzie dla wielu osób pierwszym pobytem w atrakcyjnym miejscu, a także możliwością poznania walorów przyrodniczych województwa lubuskiego i historii winiarstwa. W planie wycieczki będzie zwiedzanie winnicy, wykład na temat uprawy winorośli, zwiedzanie Lubuskiego Centrum Winiarstwa, w degustacja i wykład. Łącznie działaniem tym na przestrzeni trzech lat objętych zostanie ok. 300 osób. Corocznie pokłosiem wycieczki edukacyjnej będzie wspólna dla wszystkich uczestników degustacja wyprodukowanych przez siebie win z własnych winorośli w obecności właścicieli winnic, którzy ocenią produkty i udzielą niezbędnych wskazówek. OR TUL w Łomży z/s w Marianowie funkcjonuje od blisko 40. lat, zaś od 20. lat prowadzi „Wszechnicę Tulowską”. Projekt przewiduje dofinansowanie wycieczek edukacyjno-turystycznych w kolejnych latach dla członków i sympatyków Oddziału Regionalnego Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych w Łomży. W wykładach i innych propozycjach edukacyjnych uczestniczą również członkowie miejscowego Uniwersytetu Trzeciego Wieku oraz lokalni działacze kultury, którzy często prowadzą wykłady. W zajęciach uczestniczą również pracownicy Uniwersytetu Białostockiego, z którym OR TUL w Łomży od lat współpracuje. OR TUL w Ostrołęce z/s Lubiejewie od lat słynie z prowadzenia działalności teatralnej. Ze środków projektu otrzyma dofinansowanie na przygotowanie i wystawienie kurpiowsko – podlaskiego ludowego misterium pasyjnego pt. „I widzę niebo otwarte” w jednej ze świątyń w Warszawie z udziałem kurpiowskich i podlaskich artystów ludowych. W ramach przygotowań do widowiska zostaną opracowane materiały etnograficzne, związane z czasem Wielkiego Postu, na podstawie których zostanie napisany scenariusz widowiska, opracowana scenografia i oprawa muzyczna. Nasze zadanie ma na celu odtworzenie i spopularyzowanie dawnych, niekultywowanych zwyczajów i obrzędów wielkopostnych Kurpiów i mieszkańców Podlasia. Widowisko zostanie przygotowywane w pomieszczeniach parafialnych i gminnych w Ostrowi Mazowieckiej, w Wiźnie i w Łomży. Planowana liczba uczestników całego przedsięwzięcia to około 45 osób. Ponadto zostanie przygotowana zbiorowa publikacja, zwierająca scenariusze widowisk zrealizowanych na przestrzeni lat w OR TUL w Lubiejewie, która zostanie wykorzystana jako materiał dla podobnych przedsięwzięć w innych oddziałach. OR TUL w Skierniewicach z/s w Głuchowie jest swoistym spadkobiercą UL w Głuchowie, który funkcjonował tam od 1935 r. Obecnie OR TUL działa przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Głuchowie, fakt ten determinuje rodzaj aktywności, skierowanej szczególnie do młodzieży oraz dorosłych mieszkańców wsi. Od 1992 r., czyli początku istnienia koleżanki i koledzy z Głuchowa corocznie organizują dla całej społeczności wsi i okolic wieczerzę wigilijną. Przygotowania kolejnych wieczerzy zostaną dofinansowane ze środków projektu i przeznaczone na organizację warsztatów kulinarnych oraz teatralnych, skierowanych do członków i sympatyków TUL, uczniów ZSP w Głuchowie i mieszkańców wsi. OR TUL w Śremie z/s w Grzybnie poszczycić się może dużym zaangażowaniem młodzieży w realizowane działania, z tego względu zaplanowano w każdym kolejnym roku tu przeprowadzenie warsztatów filmowych dla kilkunastoosobowych grup młodzieży szkolnej i dorosłych. Planujemy też udział chętnych filmowców w naszych spotkaniach ogólnopolskich dla ich dokumentowania, czego pokłosiem – mamy nadzieję – będą corocznie realizowane przez nich filmy dokumentalne. OR TUL we Wrocławiu – Koło w Sławie od lat z powodzeniem zajmuje się krzewieniem wiedzy o teatrze i zaszczepianiem miłości do tej dziedziny sztuki. Dlatego w ramach projektu zostaną tu zrealizowane warsztaty teatralne pn. „Teatr łączy pokolenia”, skierowane do młodzieży ze szkoły ponadpodstawowej w Sławie oraz mieszkańców. Takie działania nie tylko zjednoczą środowisko, pozwolą również spojrzeć inaczej na ludzi starszych, wykorzystać ich życiowe doświadczenie, zapobiegają wykluczeniu i sprzyjają prawdziwej integracji. W charakterze prowadzących pojawią się aktorzy z wrocławskiego Teatru Komedia. Efektem warsztatów będzie spektakl jasełkowy, wystawiony w szkole oraz w wiejskich domach kultury w okolicy. Dodatkowo planowany jest wspólny wyjazd na spektakl do teatru we Wrocławiu, w którym weźmie udział młodzież i seniorzy.
Dla obsługi niniejszego projektu Zarząd Krajowy TUL zatrudni profesjonalną księgową, której zadaniem będzie dokonywanie wszelkich płatności, związanych z realizacją projektu, a także zgłaszanie w wymaganych przepisami prawa urzędach wszelkich umów i innych dokumentów. Sporządzanie wzorów umów, sprawdzanie prawidłowości ich wypełnienia, dokonywanie przelewów, kontrola prawidłowości wydatkowania środków, sporządzanie sprawozdań w części finansowej, opracowywanie budżetu za dany rok kalendarzowy, dokonywanie i rozliczanie bieżących płatności, ponoszonych w ramach działań projektowych, sporządzanie informacji podatkowych dla osób, z którymi zawarto w ramach projektu umowy o dzieło i umowy zlecenia, odprowadzanie należnych składek i podatku – to wykaz niezbędnych dla realizacji zadania czynności.
Wszelkie decyzje, mające wpływ na działalność TUL, podejmowane są na posiedzeniach ZK TUL, w obecności Komisji Rewizyjnej, Komisji Humanistycznych Inicjatyw Edukacyjnych oraz prezesów oddziałów regionalnych. Posiedzenia te odbywają się przy okazji spotkań ogólnopolskich (z uwagi na koszty podróży, pokrywane przez uczestników). Grupę docelowąstanowi cała społeczność TUL i wszyscy beneficjenci, będący uczestnikami poszczególnych działań oraz odbiorcy tych przedsięwzięć. O działaniach, na które udzielono wsparcia będziemy informować w naszych wydawnictwach, na stronie internetowej TUL, w mediach społecznościowych – zakładka na FB, w prasie i mediach lokalnych przy okazji realizacji poszczególnych zadań. Zamierzamy również zaprojektować i zlecić wykonanie materiałów reklamowych celem promocji projektu i naszych działań. Bezpośrednim efektem realizowanego projektu będą wszystkie wydawnictwa powstałe w trakcie realizacji projektu tj.: – sześć podwójnych numerów kwartalnika, trzy kroniki letnich sesji TUL, zbiór scenariuszy widowisk zrealizowanych na przestrzeni lat przez OR TUL w Lubiejewie, broszura o historii OR TUL w Głuchowie. Efektem będą też przede wszystkim pozyskane przez uczestników kursów, szkoleń, wycieczek, sesji i seminariów umiejętności oraz poszerzenie wiedzy. Realizowany przez Zarząd Krajowy Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych w latach 2020 -2022 projekt wpłynął na większą aktywność poszczególnych oddziałów, a także poszczególnych członków. Za każdym razem było coraz więcej chętnych do udziału w sesjach i seminariach, z pewnością było to wynikiem częściowego dofinansowania uzyskanego z NIW- CRSO, co znacznie obniżyło indywidualną odpłatność uczestników. Pojawiło się kilkunastu nowych członków TUL, którzy od początku aktywnie włączyli się w działalność na rzecz lokalnych społeczności, jak i całego TUL. Przewidujemy, że podobnie będzie teraz. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że nasi członkowie coraz chętniej dzielą się swoimi spostrzeżeniami i uwagami na łamach kwartalnika i kronik. Pojawili się nowi autorzy artykułów spoza szeregów TUL, spodziewamy się, że tak będzie nadal. Zlecenie dodatkowych zadań poszczególnym oddziałom uwydatni ich obecność w środowisku lokalnym. Przyczyni się do tego obowiązek nagłaśniania oraz reklamowania realizowanych przedsięwzięć. Już sama prośba o wskazanie działań do dofinansowania spowodowała, że ZK TUL musiał wystąpić w roli eksperta i z części propozycji naszych kolegów zrezygnować. Nie znaczy to, że nie będą one realizowane, zmusza to jedynie do znalezienia innych źródeł finansowania. Wszystkie nasze wcześniejsze działania, które spotkały się z pozytywną oceną sprawiały, że ich autorzy chętnie i ze zdwojoną siłą przystępowali do następnych. Stawali się bardziej kreatywni i wykazywali większą wolę działania. Już na etapie planowania obecnego projektu zmuszeni byliśmy zrezygnować z kilku ofert np. na organizację letnich sesji TUL, mamy więc „kolejkę” i w przyszłości – miejsca na te działania. Podobnie jest z propozycjami kolejnych tematów dla artykułów w kwartalniku i gotowych już artykułów. Uczestnicy warsztatów śpiewaczych zaproponowali wydanie nowego śpiewnika i są w trakcie gromadzenia materiałów, prawdopodobnie wydamy go w tzw. międzyczasie. Część działań w oddziałach już na trwale zapisała się w środowiskach lokalnych, zakładamy jednak, że konieczność ich dokumentowania i promowania spowoduje większy odzew społeczeństwa i chęć udziału w kolejnych przedsięwzięciach. Tak więc z optymizmem rozpoczynamy realizację drugiego już projektu, dofinansowanego ze środków NIW-CRSO, mając nadzieję, że to początek długiej drogi rozwoju całego Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych.
