WPROWADZENIE
„Przeszłość to nie to, co mija, ale to,
co pozostało po tym, co minęło”
Alceu Amoroso Lima
Oddajemy w Państwa ręce swoistą monografię Oddziału Regionalnego Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych w Gdańsku z/s w Kłaninie. Informacje przedstawione w poniższym zestawieniu, sporządzonym przez koleżankę Aldonę Czerwińską, mnie samą zaskoczyły, jednocześnie przywołały w pamięci ludzi i działania, które nie znalazły się w niniejszym opracowaniu, ponieważ realizowane były niejako równolegle, tj. OR TUL, szkoła oraz ZK TUL i na dobrą sprawę często nie da się wprost działań tych oddzielić. Na szczególną uwagę zasługuje trwająca od 2000 r. współpraca ze szkołą rolniczą w miejscowości Marina Horka w Białorusi. Poza dwiema sesjami letnimi, które tam zorganizowaliśmy i wielokrotnym udziałem koleżanek i kolegów z Białorusi w naszych sesjach, OR TUL w Kłaninie gościł również dwie grupy młodzieży, liczące dwadzieścia osób wraz z opiekunami oraz praktycznie corocznie do 2019 r. nauczycieli tamtejszej szkoły. Uczestniczyli oni w ważnych wydarzeniach, takich jak jubileusze szkoły, a i my odwiedzaliśmy miasto Marina Horka w podobnych okolicznościach, uczestnicząc w lokalnych uroczystościach. Trudnym zadaniem jest wyraźne oddzielenie pomocy koleżanek i kolegów z OR TUL w Kłaninie przy organizacji działań o zasięgu ogólnopolskim, szczególnie na przestrzeni ostatnich trzech lat, kiedy to realizujemy projekty finansowane przez NIW – CRSO, że wymienię tu: Andrzeja Lieske, Renatę Zielke, Ewelinę Pilc-Bojke, Ewę Szymańską, Aldonę i Piotra Czerwińskich, Annę Dawid – Hryniewicz, Mariusza Renusza, Izabelę Kępkę, Marzennę Dębek. To tylko kilka nazwisk osób, które aktywnie wspierały i wspierają naszą pracę w ZK TUL, nie sposób bowiem wymienić wszystkich spośród nauczycieli i pracowników szkoły w Kłaninie, którzy przez te lata w różny sposób angażowali się w realizowane przez nas przedsięwzięcia.
Nie do przecenienia jest wieloletnia współpraca z DVV – Niemieckim Związkiem Uniwersytetów Ludowych z/s w Warszawie. Szczególne wsparcie uzyskiwaliśmy od osób kierujących DVV, tj. pana dr. Norberta F.B. Gregera oraz pani prof. Ewy Przybylskiej. To dzięki ich sympatii i przychylności możliwe było uzyskanie wsparcia finansowego na wyposażenie pracowni informatycznej, części hotelowej i gastronomicznej internatu szkoły w Kłaninie. Ze środków finansowych pozyskanych z DVV dofinansowane były także niektóre kursy i szkolenia, organizowane przez nasz oddział oraz sesje ZK TUL.
Działania oddziału wspierane były również przez kolejnych Wójtów Gminy Krokowa, tj. Henryka Doeringa i obecnie – pana Adama Śliwickiego. Wielokrotnie uzyskiwaliśmy również wsparcie od pana Tadeusza Puszkarczuka – Wójta Gminy Puck. Systematycznie nasze działania wspierał finansowo Zarząd Banku Spółdzielczego w Krokowej, dzięki uprzejmości jego prezesa – pana Zygmunta Dudka, a obecnie pani prezes Marii Kos. Do kręgu naszych darczyńców należy również lokalny przedsiębiorca pan Józef Fikus, który często wspierał nasze inicjatywy, zaś ostatnią sesję w Kłaninie w 2020 r. wsparł finansowo Starosta Pucki, pan Jarosław Białk.
Początki działalności wymagały pomocy w zakresie merytorycznym, której udzielały na przestrzeni lat pracownice biura TUL w Warszawie, wśród nich na szczególne wyróżnienie zasługują panie: Maria Sondij-Korulczyk, Dorota Żebrowska i Elżbieta Przychodzeń. Powstanie OR TUL w Kłaninie przypadło na czas, kiedy Prezesem ZK TUL był prof. Tadeusz Pilch, którego ciepłe słowa wsparcia słyszymy do dziś. Ważne dla nas były również działania wieloletniej Prezes ZK TUL Zofii Kaczor-Jędrzyckiej. Dzięki jej inicjatywie i staraniom pozyskiwaliśmy środki na prowadzenie cyklicznych warsztatów dla uczniów pt. „Odkrywamy zapomniane piękno”.
I na zakończenie jeszcze osobista refleksja. Kiedy w wakacje 1992 r. ówczesny dyrektor szkoły, Tadeusz Byczkowski, wydelegował mnie na sesję TUL do Podzamcza Chęcińskiego, nie przypuszczałam, że moja przygoda potrwa tak długo, bo to już ponad 30 lat! Poznałam w tym czasie wspaniałych ludzi, spośród których niestety, wielu nie ma już wśród nas. Wiem też, że zawsze mogę liczyć na Waszą pomoc, za co serdecznie dziękuję!
Elżbieta Gniazdowska
| DATA | WYDARZENIE | INFORMACJE |
| 31.07 – 09.08.1993 r. | XV sesja letnia Komisji Humanistycznych Inicjatyw Edukacyjnych dla nauczycieli na temat „Alternatywy w edukacji”, pierwsza sesja TUL zorganizowana w Kłaninie z inicjatywy nauczycielki Elżbiety Gniazdowskiej, prowadzona przez Jadwigę Harasimowicz, przewodniczącą KHIE, w trakcie występował Jerzy Łysk – poeta i gawędziarz kaszubski, w ramach warsztatów prowadzono między innymi naukę tańców kaszubskich | ZSR Kłanino, dyr. T. Byczkowski prezes ZK TUL prof. T. Pilch |
| 11 – 21.08. 1993 r | Sesja Komisji Młodzieżowej TUL, poświęcona roli kultury ludowej w życiu szkoły | ZSR Kłanino |
| 25.10. 1993 r. | Uchwała ZK TUL w sprawie powołania Oddziału Wojewódzkiego TUL w Gdańsku z siedzibą w ZSR w Kłaninie, na wniosek grupy inicjatywnej, składającej się z nauczycieli, pracowników i uczniów Zespołu Szkół Rolniczych w Kłaninie | ZK TUL Warszawa |
| 20.12. 1993 r. | Zawarcie umowy użyczenia pomieszczeń w budynku internatu ZSR w Kłaninie dla potrzeb Stacjonarnego Uniwersytetu Ludowego w Kłaninie, pomiędzy Zarządem Krajowym TUL a dyrektorem ZSR w Kłaninie | ZK TUL Warszawa |
| 15.04. 1994 r. | Zjazd założycielski Oddziału Wojewódzkiego TUL w Gdańsku z/s w ZSR w Kłaninie; referat programowy wygłosiła nauczycielka Aleksandra Zielińska-Duda; dokonano wyboru Zarządu OW TUL w składzie: Elżbieta Gniazdowska – prezes, Iwona Domachowska – wiceprezes, Aldona Czerwińska – sekretarz, Krystyna Muza-Kaczmarek, Tadeusz Byczkowski, Edward Sokołowski, Gabriela Albertin, Janusz Schulz, Andrzej Lieske, Wiesław Meyer – członkowie Zarządu; przewodnicząca sądu koleżeńskiego – Jolanta Chmiel, przewodnicząca komisji rewizyjnej – Aleksandra Zielińska-Duda | Goście: T. Pilch – Wiceminister Edukacji i prezes ZK TUL K. Plocke – Wójt Gminy Krokowa D. Kledzik – Kurator Oświaty w Gdańsku M. Byczkowski – Kaszubski Uniwersytet Ludowy S. Szatkowski – poseł na Sejm RP |
| 1994 r. | Pozyskanie środków finansowych z Niemieckiego Związku Uniwersytetów Ludowych – Przedstawicielstwa w Polsce, za pośrednictwem ZK TUL w Warszawie na wyposażenie szkolnej pracowni języków obcych | Pracownia symulacyjna w internacie ZSR Kłanino |
| 31.05.1994 r. | Stacjonarny Uniwersytet Ludowy z/s w Zespole Szkół Rolniczych Kłaninie prowadzony przez OW TUL w Gdańsku zostaje wpisany do ewidencji placówek niepublicznych pod nr 85 – Zaświadczenie Kuratora Oświaty w Gdańsku | SUL – internat ZSR w Kłaninie |
| 04 – 13.07.1994 r. | Organizacja ogólnopolskiego obozu wędrownego dla młodzieży pod hasłem „Poznajemy ziemię kaszubską”, którego trasa wiodła z Kłanina przez Karwię, Żarnowiec i Czymanowo oraz na powrót – do punktu wyjścia; obóz zakończył się uzyskaniem przez uczestników odznaki Służby Kultury Szlaku | OW TUL w Kłaninie wraz z Oddziałem Morskim PTTK w Gdyni |
| 01.09.1994 r. | Uruchomienie punktu konsultacyjnego Policealnego Studium Informatycznego w Warszawie | SUL w Kłaninie |
| 26.11.1994 r. | Rozpoczęcie cyklu wykładów pod tytułem „Wychowanie do dorosłości”, pierwszy z nich zatytułowany „Język jako klucz do rzeczywistości” poprowadził dr Andrzej C. Leszczyński | SUL w Kłaninie |
| 22.12.1994 r. | OW TUL w Kłaninie organizuje swoją pierwszą, ogólnopolską wigilię, połączoną z konkursem na szopkę bożonarodzeniową | informacja o wydarzeniu w Kwartalniku PUL nr 23/24/ 1994 |
| 22.01.1995 r. | Kontynuacja wykładów z cyklu „Wychowanie do dorosłości”; kolejny wykład, cieszący się dużym zainteresowaniem pt. „Człowiek jako istota moralna” wygłosił ponownie dr Andrzej C. Leszczyński z UG | SUL w Kłaninie |
| 1995 r. | Przeprowadzenie kursu przyuczającego do zawodu kucharz pt. „Ekologiczne problemy wiejskiego gospodarstwa domowego. Rodzina – jej zdrowie i higiena” | SUL w Kłaninie |
| 07.10.1996 r. do 31.08. 2002 r. | Policealne Studium Informatyczne (1996 r. – 34 słuchaczy) na bazie SUL w internacie ZSR w Kłaninie zostało wpisane do ewidencji szkół niepublicznych Powiatu Puckiego z dniem 27.07.1999 r. jako Policealna Szkoła Zaoczna dla Dorosłych, zawód: technik informatyk, stanowisko dyrektora w latach 1996-1998 zajmował Tadeusz Byczkowski. Od dnia 27.08. 1998 r. do zakończenia działalności szkoły jej dyrektorem była Elżbieta Gniazdowska; opiekunkami grup słuchaczy były: Gabriela Albertin i Aldona Czerwińska, księgowość prowadził Marian Matusewicz | SUL w Kłaninie |
| 05-07.12.1996 r. | Zorganizowanie ogólnopolskiego seminarium pod tytułem „Zwyczaje i obrzędy okresu Bożego Narodzenia i Nowego Roku na terenie Kaszub” | SUL w Kłaninie |
| 09-12.1996 r. | Realizacja projektu pt. „Ginące zawody”, w ramach którego przeprowadzono warsztaty haftu i tkactwa, kurs przygotowujący do zawodu kucharz z elementami agroturyzmu oraz kurs maszynopisania dla absolwentów technikum rolniczego | SUL w Kłaninie |
| 01.03-22.05. 1996 r. | Opracowanie programu i prowadzenie kursu przyuczającego do zawodu kucharz; dokonanie zakupu części wyposażenia do pracowni gastronomicznej oraz pokoi w internacie ze środków finansowych Niemieckiego Związku Uniwersytetów Ludowych – Przedstawicielstwa w Polsce, za pośrednictwem ZK TUL w Warszawie | SUL w Kłaninie |
| 04.04-01.05. 1996 r. | Opracowanie programu i prowadzenie kursu maszynopisania | SUL w Kłaninie |
| 27.01.1997 r. | Zawiązanie grupy inicjatywnej Środowiskowego Uniwersytetu Ludowego w Strzelnie | ŚUL w Strzelnie |
| 10.02-27.05. 1997 r. | Opracowanie programu i prowadzenie kursu przyuczającego do zawodu kucharz | SUL w Kłaninie |
| 15-24.07.1997 r. | Organizacja ogólnopolskiej sesji letniej pod tytułem „Człowiek dorosły na tle obszarów jego aktywności życiowej”. Tradycją sesji letnich stało się przygotowywanie gazetki pt. „TULOTKA. PODZIEMNY ORGAN TUL”. W nr 10 z dnia 25 lipca 1997 r. we wstępie napisano: „Jestem dzisiaj szacowną jubilatką. Macie przed sobą mój dziesiąty numer. Zestarzałam się trochę – a Wy ciągle jesteście młodzi. Nabraliśmy jednak i Wy, i ja – doświadczenia. Ponieważ moje istnienie zależy od Was mam prośbę: bądźcie nadal tak pełni werwy i fantazji jak dotychczas. I na koniec to, co najprzyjemniejsze: dziękuję w Waszym imieniu Gospodarzom, a szczególnie Eli za gościnność i serdeczność. Do zobaczenia na następnej sesji. Wasza TUL-otka”. W tym samym numerze Jadwiga Harasimowicz na pytanie o to, dlaczego związała się z TUL-em odpowiedziała: „Spodobała mi się idea ustawicznego kształcenia swojej osobowości, by skutecznej wychowywać innych. Spotkałam tu grupę ludzi ciekawych i serdecznych. Po tragicznych przeżyciach osobistych i bardzo poważnej operacji praca w KHIE TUL wróciła mi radość życia i pasję twórczą” | SUL w Kłaninie |
| 12.11.1997-19.01.1998 r. | Prowadzenie kursu maszynopisania dla absolwentów szkoły | SUL w Kłaninie |
| 12.11.1997-19.01.1998 r. | Prowadzenie kursu przyuczającego do zawodu kucharz z elementami agroturyzmu dla absolwentów szkoły | SUL w Kłaninie |
| 1997/1998 | „Rok szkolny 1997/1998. Poczta elektroniczna w Kłaninie!! Zespół Szkół Rolniczych z Kłanina dostał bezpłatne konto poczty elektronicznej od Polskiego Stronnictwa Ludowego. W listopadzie szkoła otrzymała własne konto w Internecie. W przyszłości chce umieścić małe kompendium wiedzy o swojej szkole. Dyrektor szkoły planuje, aby w Internecie napisać o kierunkach kształcenia, Gospodarstwie Pomocniczym, działalności Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych oraz o historii szkoły i jej absolwentach. Według pani dyrektor, Internet daje uczniom możliwość „otwarcia się” na świat…” | Wypisy z Kroniki ZSR w Kłaninie |
| 03.04.1998 r. | Przy OW TUL w Gdańsku z/s w Kłaninie powstaje Koło TUL w Złocieńcu z przewodniczącą Anną Dawid-Hryniewicz | Koło TUL Złocieniec |
| 12-15.06.1998 r. | Organizacja ogólnopolskiego seminarium na temat „Obrzędy i wierzenia okresu świętojańskiego na terenie Kaszub Północnych” W Echu Ziemi Puckiej z 03 lipca 1998 r. w artykule pt. Sto lat Ścinania Kani autor (R.K.) tak pisze: „Widowisko przedstawia publiczne oskarżenie tych, którzy postepowaniem wykroczyli poza ramy moralne i normy współżycia społecznego. Tymi przewinieniami obarcza się czarodziejskiego ptaka kanię, który zostaje rytualnie ścięty, co uznaje się za ostateczną rozprawę ze złem. (…) W setną rocznicę na miejsce sądu nad kanią barwny korowód przy dźwiękach orkiestry strzelnieńskiej poprowadził kat na koniu, którego odgrywał Józef Żaczek. Na scenie sołtys (Mirosław Mudlaff) odczytał akt oskarżenia, obarczając kanię wszystkimi przewinieniami mieszkańców Strzelna. (…) Ścinanie kani było okazją do przygotowania seminarium, w trakcie którego uczestnicy mieli bliżej poznać ten obrzęd. W ten sposób oddział wojewódzki Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych z siedzibą w Kłaninie chciał pokazać mieszkańcom innych regionów kulturę kaszubską (…)” | OW TUL w Kłaninie oraz ŚUL w Strzelnie |
| 10.09-30.11.1998 r. | Kurs przygotowujący do prowadzenia gospodarstwa domowego i racjonalnego żywienia dla potrzeb agroturyzmu | SUL w Kłaninie |
| 07-09.05.1999 r. | Ogólnopolskie seminarium pt. „Patologie i zagrożenia wśród młodzieży” w Złocieńcu; Aldona Czerwińska przedstawiła wyniki ankiety na temat potrzeby oraz roli autorytetów wśród młodzieży, przeprowadzonej w środowisku uczniów ZSR w Kłaninie, zorganizowano wycieczkę do Bornego Sulinowa – miasta, które pojawiło się na mapie Polski | Koło TUL w Złocieńcu |
| 13-15.12.1999 r. | Udział przedstawicielek OW TUL – Aldony Czerwińskiej i Aleksandry Krzyżewskiej w Baltic Sea Region Conference Adult Education, na zaproszenie Wolfganga Behrsinga z Landesverband der Volkshochschulen Schleswig-Holsteins, poświęconej zagadnieniom edukacji dorosłych | Landesverband der Vilkshochschulen Nordkolleg Rendsburg (Niemcy) |
| 1999 – 2009 | Realizacja zadania „Edukacja regionalna w zakresie dziedzictwa kulturowego”, dofinansowanego ze środków Ministerstwa Rolnictwa, obejmującego warsztaty: teatralno – obrzędowe, rękodzieła artystycznego, śpiewacze i ekologiczne (prowadzone każdego roku od września do listopada); ponadto zorganizowano dla uczniów zasadniczej szkoły zawodowej w Kłaninie warsztaty z zakresu kowalstwa artystycznego. Warsztaty teatralne: „Święto plonów” (1999), „Wigilia u Borynów” (2000), „A w życiu wiara, nadzieja, miłość… (2001), „C.K. Norwid – głosy…” (2002), „Szkolne gęby” na podstawie „Ferdydurke” W. Gombrowicza (2004) | ZK TUL SUL w Kłaninie |
| 2000 r. | Organizacja kursu „Żywienie turystów w gospodarstwie agroturystycznym z uwzględnieniem kuchni regionalnej”, będącego kontynuacją zrealizowanego wcześniej kursu „Edukacja w zakresie działalności agroturystycznej” | SUL w Kłaninie |
| 2000/2001 | „Wiele osób zaangażowało się w realizację nowego projektu TUL. Od października do grudnia 2000 roku, realizowano w szkole zadanie pt. „Edukacja regionalna w zakresie dziedzictwa kulturowego”. W ramach projektu przygotowano w szkole widowisko na podstawie „Chłopów” W. Reymonta (2000 – Rok Reymontowski) pt. „Jeden dzień z czterech pór roku – Wigilia u Borynów”, scenariusz: Aldona Czerwińska, wystąpili: Jagna – Anna Adrian, Boryna – Sebastian Kacprowski, Dominikowa – Małgorzata Glosa, Józka – Natalia Lachowska, Rocho – Marcin Bradtke, Jasio z bratem – Paweł Borkowski, Łukasz Chudziak, Witek – Sandra Harasimiuk, Kowal z rodziną – Patryk Skowronek, Anna Fleming, Elżbieta Glembin. Kolędy w wykonaniu chóru przy akompaniamencie gitarowym Alicji Kościelniak i „Keyboardu” Mateusza Radziejewskiego, partie solowe wykonały Anna Iwaszko i Magda Warszawska. Pozostałe warsztaty prowadziły: Maria Plocke – bukieciarstwo, Teresa Grądzka – malowanie na szkle, Iwona Witza – haft oraz Aleksandra Krzyżewska – warsztaty śpiewacze” | ZK TUL SUL w Kłaninie Wypisy z Kroniki ZSR w Kłaninie |
| 05 – 16.08. 2001 r. | Organizacja XXIII letniej sesji dla nauczycieli na temat „Inteligencja polska: kres czy tylko kryzys?” Wykłady tematyczne wygłosili: prof. Bronisław Gołębiowski, prof. Tadeusz Pilch, Kazimierz Sopuch, dr Ryszard Miazek, dr Janusz Wypych i Jan Pieńkowski; sesję prowadziła Jadwiga Harasimowicz – przewodnicząca Komisji Humanistycznych Inicjatyw Edukacyjnych TUL, prezes ZK TUL Zofia Kaczor – Jędrzycka oraz wiceprezes ZK TUL Elżbieta Gniazdowska | OR TUL Kłanino oraz Fundacja PUL |
| 1997–2002 | Zrealizowano kursy obejmujące następujące tematy: a/ księga przychodów i rozchodów z uwzględnieniem vat w rolnictwie, prowadził Marian Matusewicz; b/przyuczenie do zawodu kucharz z elementami agroturyzmu, prowadzący: Iwona Domachowska, Aleksandra Zielińska-Duda, Maria Groen, Gabriela Albertin, Elżbieta Margas-Dzwonnik; c/ kurs maszynopisania – prowadził Marian Matusewicz; d/prowadzenie gospodarstwa domowego i racjonalnego żywienia dla potrzeb agroturyzmu, prowadzący: Iwona Domachowska, Gabriela Albertin, Zofia Matusewicz, Maria Groen, Maria Plocke, Beata Bonik, Marek Kołacz; d/podstawowe zasady higieny, kurs prowadzony przez przedstawicieli Sanepidu w Pucku; e/ język angielski dla członków ŚUL w Strzelnie – organizator Brunon Ceszke; f/ tworzenie autorskich programów edukacyjnych, prowadził Jarosław Kordziński; g/ przygotowanie do obsługi ruchu turystycznego na wsi, prowadziła Gabriela Albertin przy udziale pracowników Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Pucku; h/ kurs doskonalący umiejętności w zawodach kucharz i kelner przy współpracy Powiatowego Urzędu Pracy w Pucku, przeznaczony dla osób bezrobotnych, prowadziła Iwona Domachowska i/ kurs przygotowujący do obsługi ruchu turystycznego pt. „Edukacja w zakresie organizacji ruchu turystycznego – młodzieżowy organizator turystyki”, prowadziła Beata Bonik przy współpracy z PTTK w Gdańsku | ZK TUL SUL w Kłaninie |
| 23.11.2002 r. | III Zjazd Oddziału Wojewódzkiego TUL w Kłaninie, wybór nowego Zarządu w składzie: Elżbieta Gniazdowska, Janusz Zwoliński, Anna Dawid-Hryniewicz, Iwona Domachowska, Marian Matusewicz, Gabriela Albertin i Aldona Czerwińska | SUL w Kłaninie |
| 20.06.2003 r. | Utworzenie Środowiskowego Uniwersytetu Ludowego „BËLOCË” przy Oddziale Regionalnym Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych w Gdańsku z siedzibą w Kłaninie. Wolą grupy inicjatywnej „BËLÔCË” czyli osób, wywodzących się z organizacji Związku Młodzieży Wiejskiej, była chęć realizowania wspólnych idei z Towarzystwem Uniwersytetów Ludowych i uczestnictwo w działalności TUL. Spotkanie założycielskie odbyło się 20.06. 2003 r. „Prezesem ŚUL – u jest Anatol Dettlaff, absolwent Technikum Rolniczego w Kłaninie, obecnie student teologii, wiceprezesem został Brunon Ceszke – zajmujący się na co dzień sprawami kultury na terenie gminy Puck, kierownik Gminnego Ośrodka Kultury, obowiązki sekretarza pełni Witold Szuster (zapalony motolotniarz!), który zajmuje się również prowadzeniem strony internetowej oraz dokumentowaniem wydarzeń z życia organizacji; „kasę” dzierży w swych silnych dłoniach pani Danka Funk – szefowa Wiejskiego Klubu Kultury w Darzlubiu, ponadto w zarządzie jako kronikarki udzielają się – Bożena Ceszke i Lucyna Roeske. Ogółem ponad dwadzieścia osób uczestniczy w różnych formach działalności oddziału. Siedzibą organizacji, miejscem zebrań jest wspomniany wyżej Wiejski Klub Kultury w Darżlubiu, gdzie gościnna pani Danka dba o przyjazną i miłą atmosferę spotkań”. | Wiejski Dom Kultury w Darżlubiu Fragment tekstu A. Czerwińskiej pt. „BËLÔCË – witamy w TUL-u!” |
| 11-14.12. 2003 r. | Ogólnopolskie seminarium z okazji 10. rocznicy powstania OR TUL w Kłaninie, połączone z uroczystą wieczerzą wigilijną dla członków TUL z całej Polski; zasłużonym działaczom TUL wręczono odznaczenia Znamię | OW TUL Kłanino i ŚUL BËLOCË |
| 15.09-15.11. 2004 r. | Realizacja Jesiennych warsztatów artystycznych w zakresie dziedzictwa kulturowego pt. „Odkrywamy zapomniane piękno”, dofinansowanych ze środków Ministerstwa Rolnictwa; w ramach działania zrealizowano warsztaty: teatralno-obrzędowe, prowadzone przez Aldonę Czerwińską i Hannę Zantowicz, które przygotowały widowisko pt. „Szkolne gęby” na podstawie „Ferdydurke” W. Gombrowicza”; na warsztaty rękodzieła artystycznego składały się zajęcia z koronkarstwa, prowadzone przez Elżbietę Gniazdowską, bukieciarstwa, które zrealizowała Maria Plocke oraz poświęcone rzeźbie ludowej w wykonaniu lokalnego artysty Władysława Niemczyka. Warsztaty śpiewacze (kolędy oraz pieśni ze śpiewnika TUL) prowadziły Bożena Pawlus i Małgorzata Plewińska. W zadaniu uczestniczyło łącznie ponad siedemdziesięcioro uczniów wszystkich typów szkół ZSP w Kłaninie | ZK TUL SUL Kłanino |
| 25.07 – 05.08.2005 r. | XXVII ogólnopolska sesja dla nauczycieli pt. „Rolnictwo ekologiczne i jego popularyzacja w środowisku wiejskim”, zorganizowana w Złocieńcu, uczestniczyło w niej ponad 80 osób. W ramach warsztatów edukacyjnych, prowadzonych przez Jarosława Kordzińskiego odbyła się praktyczna weryfikacja konspektów lekcji, przygotowanych przez nauczycieli z ZSP Kłaninie: Tatianę Lewandowską-Miłosz, Ewę Szymańską, Aleksandrę Zielińską-Dudę i Aldonę Czerwińską na temat „Przygotowanie środowiska wiejskiego do wdrażania rolnictwa ekologicznego” w ramach programu Leonardo da Vinci. Projekt zakładał opracowanie programu nauczania i podręcznika dla przedmiotu „Ekologiczne metody produkcji żywności”. W czasie sesji Elżbieta Gniazdowska wygłosiła wykład na temat „Sokrates – Grundtvig – program dla dorosłych”, jego celem było zainspirowanie słuchaczy do tworzenia nowych, autorskich projektów | OW TUL w Gdańsku i Koło TUL w Złocieńcu |
| 16-19.06. 2005 r. | Wizyta studyjna w Szwecji w szkole ludowej w Leksand i udział w seminarium, związanym z realizacją programu Socrates – Grundtvig; Oddział Regionalny TUL w Kłaninie reprezentowała Bożena Pawlus | Leksand, Szwecja |
| 08-15.08. 2005 r. | Organizacja letniej sesji TUL dla młodzieży – wakacyjne warsztaty artystyczne i dydaktyczne | OR TUL Kłanino |
| 19.05.2006 r. | Wyjazdowe posiedzenie ZK TUL w Kłaninie; m.in. powołanie Henryka Milanowicza na przewodniczącego Komisji Humanistycznych Inicjatyw Edukacyjnych | SUL Kłanino |
| 16 – 25. 07. 2007 r. | Organizacja ogólnopolskiej sesji letniej na temat „Szkoła dla ucznia, nauczyciela i środowiska lokalnego”, w której uczestniczyło ponad 100 osób, odbyły się wykłady oraz warsztaty: teatralne, śpiewacze i dydaktyczne. Te ostatnie podejmowały ciekawe zagadnienia, jak: oswajanie szkoły – zasoby własne nauczyciela, mediacje w szkole, projektowanie i zarządzanie projektami edukacyjnymi. Poza tym przygotowano fragmenty sztuki pt. „Testament” J. Drzeżdżona w reżyserii Józefa Roszmanna oraz Brunona Ceszke, wysłuchano koncertu utworów muzyki klasycznej w wykonaniu państwa Sokołków z Państwowej Szkoły Muzycznej w Pucku oraz koncertu Weroniki Korthals (obecnie polskiej gwiazdy muzyki). Warsztaty dydaktyczne pt. „Oswajanie szkoły” prowadzili Andrzej Sowa i M. Ziemlewicz, „Mediacje w szkole” – Ewa i Jarosław Kordzińscy, zaś „Projektowanie i zarządzanie projektami edukacyjnymi” Mariusz Mówka. W gronie wykładowców znaleźli się: Artur Jabłoński – ówczesny Starosta Pucki, prof. Tadeusz Pilch, Roman Drzeżdżon, dr Jolanta Pilch oraz dr Andrzej C. Leszczyński | Komisja Humanistycznych Inicjatyw Edukacyjnych ZK TUL oraz OR TUL w Kłaninie |
| 15.09-15.11. 2007 r. | Realizacja zadania pt. „Edukacja regionalna w zakresie dziedzictwa kulturowego”, w ramach którego odbyły się następujące warsztaty: teatralno-obrzędowe, prowadzone przez Hannę Zantowicz i Magdalenę Dolny, rękodzieła artystycznego, które realizowały: Irena Klebba, Maria Plocke oraz Elżbieta Gniazdowska; warsztaty śpiewacze zrealizowała Ewa Szymańska, taneczne (tańce ludowe i narodowe) – Joanna Czaja oraz kaszubskiej kuchni regionalnej – Maria Groen; łącznie w przedsięwzięciu uczestniczyło około pięćdziesięciu uczniów ZSP Kłanino | ZK TUL OR TUL Kłanino |
| Grudzień 2007 r. | Organizacja spotkania z okazji Świąt Bożego Narodzenia OR TUL w Kłaninie i ŚUL BËLOCË | OR TUL Kłanino ŚUL BËLOCË |
| 29.01.2010 r. | „Odkrywamy zapomniane piękno” – organizacja wieczornicy dla środowiska lokalnego pt. „Ocalenie”; w programie słowno-muzycznym wzięli udział nauczyciele, uczniowie i absolwenci ZSP w Kłaninie, podczas imprezy zbierano datki na Hospicjum w Pucku, założone i prowadzone przez ks. Jana Kaczkowskiego. Pomysłodawcami imprezy i jej aktorami byli uczniowie: Anna Pestilenc i Grzegorz Lietzau, opiekę artystyczną sprawowały panie: Jadwiga Łowejko i Monika Wołoszyk. Wśród gości pojawili się: poseł na Sejm RP pan Kazimierz Plocke, Starosta Pucki pan Wojciech Dettlaff oraz pan Romuald Głuszko – główny specjalista ds. edukacji w Starostwie Powiatowym w Pucku. | OR TUL Kłanino Samorząd uczniowski, nauczyciele i absolwenci, darczyńcy |
| 19 – 20.04. 2012 r. | Organizacja ogólnopolskiego seminarium wielkanocnego pt. „Wielkanoc na Kaszubach”; wykłady prowadził znany już z poprzednich spotkań gawędziarz Józef Roszmann; historię cudownej figury Matki Boskiej Swarzewskiej przybliżyła uczestnikom Anna Pomieczyńska, poza tym w programie znalazł się spływ kajakowy i rejs kutrem rybackim po Zatoce Puckiej, który zorganizował Wiesław Oberzig | OR TUL Kłanino |
| 18.03.2014 r. | „Odkrywamy zapomniane piękno” – kontynuacja spotkań z poezją i piosenką w Kłaninie. „Życie jest podróżą” – tak głosił tytuł przygotowanego spektaklu i o tym mówiły zarówno teksty piosenek, jak i fragmenty poezji. I jak to w życiu bywa – radość i smutek, miłość i nienawiść, powitania i rozstania królowały na peronie pierwszym, a tory połączyły różne pokolenia uczniów, absolwentów i pracowników szkoły, a także przybyłych na imprezę gości. Scenariusz przygotowała Jadwiga Łowejko, muzykę opracował Piotr Leszczyński, scenografię wykonały: Maria Plocke, Ewa Wszałek i Magdalena Czerwińska | OR TUL Kłanino |
| 17-26.07. 2015 r. | Ogólnopolska sesja letnia pt. „W zdrowym ciele zdrowy duch”; wykłady wygłosili: lek. med. Wojciech Targowski, dr Janina Tobera, dr Ryszard Miazek oraz prof. Tadeusz Pilch. W ramach warsztatów zrealizowano lekcje nordic walking, prowadzone przez instruktorkę Krystynę Pisałę i kurs obsługi platformy EPALE, zaś pisania ikon uczyła Magda Świderek. Atrakcją dla uczestników było zwiedzanie Helu oraz wycieczki rowerowe po okolicy, między innymi do Swarzewa, które prowadzili Wiesław Oberzig i Joanna Czaja | OR TUL Kłanino |
| Luty 2020 r. | Zawarcie porozumienia o współpracy pomiędzy Oddziałem Regionalnym TUL w Gdańsku z/s w Kłaninie a Powiatem Puckim – Powiatowym Zespołem Szkół im. St. Staszica w zakresie realizacji projektu pt. „Lokalne Ośrodki Wiedzy i Edukacji – nowe oblicze edukacji dla dorosłych” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach EFS w ramach II Osi priorytetowej PO WER, Efektywne Polityki Publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji, 2.14 Rozwój narzędzi dla uczenia się przez całe życie. W ramach zadań, związanych z integracją społeczną przy współudziale Oddziału Regionalnego Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych w Gdańsku z siedzibą w Kłaninie deklarujemy przeprowadzenie warsztatów rękodzieła artystycznego oraz współudział w organizacji przedsięwzięcia pt. „Artystyczne Kłanino”- podsumowanie projektu. | OR TUL Kłanino PZS Kłanino |
| 06-13.07. 2020 r. | Ogólnopolska sesja letnia pt. „Śladami kamerdynera”, motywem przewodnim sesji była historia Kaszubów ukazana w filmie F. Bajona „Kamerdyner”, stąd też wycieczki po miejscach historycznych, zwiedzanie Wejherowa (Piotr Czerwiński) i Piaśnicy (ks. Daniel Nowak), wspólne oglądanie filmu wraz z jego omówieniem (Dariusz Laddach); wykładowcami na tej sesji byli: prof. Cezary Obracht-Prondzyński, Mirosław Kuklik, prof. Tadeusz Pilch, prof. Sławomir Juszczyk, dr Mirosława Bednarzak-Libera, Roman Drzeżdżon oraz wójt Gminy Krokowa Adam Śliwicki. Ważnym wydarzeniem sesji był wernisaż „Wycinanki po kaszubsku” Elżbiety Gniazdowskiej | ZK TUL, OR TUL Kłanino PZS Kłanino STUW Krokowa |
| 16-18.08. 2021 r. | Szkolenie kadry TUL (członkowie ZK TUL i prezesi OR TUL), zrealizowane w ramach projektu „Nowe i nowoczesne oblicze Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych”, dotyczące obsługi zakupionego sprzętu komputerowego oraz umiejętności korzystania z platform do zdalnego prowadzenia obrad z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość przeprowadził Mariusz Renusz; bieżącą obsługą strony internetowej TUL zajmuje się Dariusz Kaleta | ZK TUL, OR TUL Kłanino PZS Kłanino |
| 04-05.10. 2021 r. | Udział w Międzynarodowej Konferencji pt. „100 lat uniwersytetów ludowych w wolnej Polsce (1921-2021), przygotowanej przez Uniwersytet Szczeciński i Ogólnopolską Sieć Uniwersytetów Ludowych; OR TUL reprezentowała Aldona Czerwińska, a ZK TUL Elżbieta Gniazdowska, która ponadto znalazła się w gronie wykładowców | Uniwersytet Szczeciński, Ogólnopolska Sieć Uniwersytetów Ludowych |
| 02-05.12.2021 r. | Ogólnopolskie seminarium bożonarodzeniowe pt. „Osadnictwo na ziemiach zachodnich. Rodzi się nowa tradycja” w Siemczynie, dofinansowane ze środków NIW – CRSO w ramach projektu „Nowe i nowoczesne oblicze Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych”; uczestnicy odwiedzili Borne Sulinowo, a wycieczkę dopełnił wykład pasjonata miejscowej historii Jarosława Leszczałowskiego. Uroki Złocieńca zaprezentowała Anna Dawid-Hryniewicz, która ponadto wraz z Ireną Węclewską prowadziła warsztaty artystyczne; o historii Siemczyna opowiedział jeden z właścicieli posiadłości – Bogdan Andziak, który też wspaniale oprowadził uczestników seminarium po swoich włościach | ZK TUL, OR TUL Gdańsk, Koło TUL w Złocieńcu szerzej o seminarium w artykule A. Czerwińskiej, Cudny czas w Siemczynie…, w nr 1/2/113/2022 Kwartalnik TUL |
| 10.06.2022 r. | Udział w konferencji pt. „Uniwersytety ludowe wobec wyzwań współczesności” w Sejmie RP na zaproszenie dyrektora Narodowego Instytutu Wolności wzięły: prezes ZK TUL Elżbieta Gniazdowska oraz Aldona Czerwińska | NIW Warszawa |
| 30.06-06.07.2023 r. | Ogólnopolska sesja letnia w Siemczynie pt. „Odkrywanie dzikiego zachodu Pojezierza Drawskiego”, dofinansowana ze środków NIW – CRSO w ramach projektu „TUL łączy pokolenia”, uczestnicy wzięli udział w konferencji pt. „Detal wieńczy dzieło” z okazji 20. Dni Henrykowskich oraz jako wystawcy, prezentujący prace rękodzielnicze członków TUL (Elżbiety Gniazdowskiej, Magdy Świderek, Anny Dawid-Hryniewicz, Janiny Golec, Aleksandry Babiarz, Ireny Węclewskiej, Aldony Czerwińskiej, Doroty Skorzyckiej); zorganizowano wycieczki do Czaplinka i Bornego Sulinowa, zaś wykłady wygłosili: dr Mirosława Bednarzak-Libera, Grażyna Jaśkiewicz, prof. Sławomir Juszczyk oraz dr Grażyna Chrostowska-Juszczyk | ZK TUL, OR TUL Gdańsk, Koło TUL w Złocieńcu |
| 08-10.12.2023 r. | Ogólnopolskie seminarium bożonarodzeniowe połączone z 30. rocznicą powstania Oddziału Regionalnego TUL w Gdańsku, dofinansowane ze środków NIW – CRSO w ramach projektu „TUL łączy pokolenia” | ZK TUL, OR TUL w Gdańsku |
Lista członków – założycieli Oddziału Wojewódzkiego TUL w Gdańsku z siedzibą w Zespole Szkół Rolniczych w Kłaninie
na dzień 15.04. 1994 r.
- Elżbieta Gniazdowska – nauczyciel
- Tadeusz Byczkowski – dyrektor
- Edward Sokołowski – kierownik szkolenia praktycznego
- Krystyna Muza-Kaczmarek – wicedyrektor
- Romuald Kojałowcz – kierownik internatu
- Andrzej Lieskie – kierownik gospodarczy
- Maria Jaffke – referent
- Iwona Domachowska – nauczyciel
- Gabriela Albertin – nauczyciel
- Maria Groen – nauczyciel
- Zofia Matusewicz – nauczyciel
- Aleksandra Zielińska-Duda – nauczyciel
- Maciej Albertin – nauczyciel
- Beata Bonik – nauczyciel
- Marek Bonik – nauczyciel
- Aldona Czerwińska – nauczyciel
- Elżbieta Pieper – nauczyciel
- Piotr Matheisel – nauczyciel
- Waldemar Ciepłucha – nauczyciel
- Maria Plocke – nauczyciel
- Jolanta Chmiel – nauczyciel
- Stanisław Dehling – nauczyciel
- Franciszek Sutowicz – nauczyciel
- Mieczysław Laszuk – nauczyciel
- Grażyna Niewodowska-Furowicz – nauczyciel
- Janusz Schulz – nauczyciel
- Wiesław Meyer – nauczyciel
- Ewa Dominik – uczennica
- Krystian Karsznia – uczeń
- Tomasz Murawiew – uczeń
- Tomasz Tratowski – uczeń
Lista pozostałych członków Oddziału Wojewódzkiego TUL w Gdańsku z siedzibą w Kłaninie
- Urszula Doppke – od 04.05. 1994 r.
- Elżbieta Margas-Dzwonnik – od 06.04. 1995 r.
- Ewa Miezianko-Pieper – od 06.04. 1995 r.
- Iwona Witza – od 05.04. 1996 r.
- Marian Matusewicz – od 30.10. 1996 r.
- Tadeusz Hinc – od 30.10. 1996 r.
- Teresa Grądzka – od 05.05. 1997 r.
- Tomasz Maliszewski
- Jan Zwoliński
- Aleksandra Krzyżewska – od 14.11. 1999 r.
- Bożena Pawlus – od 08.03. 2005 r.
- Sławomir Żebrowski – od 08.03. 2005 r.
- Andrzej Śliwiński – od 08.03. 2005 r.
- Hanna Zantowicz – od 08.03. 2005 r.
- Ewa Szymańska – od 08.03. 2005 r.
- Tatiana Lewandowska-Miłosz – od 05.03. 2007 r.
- Magdalena Dolny – od 07.03. 2007 r.
- Ewelina Pilc-Bojke – od 05.03. 2007 r.
- Marzenna Dębek – od 01.01. 2021 r.
- Wiesława Bach – od 01.01. 2021 r.
- Piotr Czerwiński – od 01.01. 2022 r.
- Izabela Kępka – od 01.04. 2022 r.
- Sławomir Kępka – od 01.04. 2022 r.
Lista członków Środowiskowego Uniwersytetu Ludowego BËLOCË
- Eleonora Żaczek
- Grażyna Białk
- Stefania Dettlaff
- Henryk Stolarski
- Brunon Ceszke
- Longina Dettlaff
- Barbara Dettlaff
- Józef Białk
- Witold Szuster
- Anatol Dettlaff
- Danuta Funk
- Sławomir Krause
- Romualda Tuszer
- Jacek Miłosz
- Ryszard Miłosz
- Bożena Ceszke
Lista członków Koła Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych w Złocieńcu
- Wiesława Waloryszak – od 18.05. 1998 r.
- Bogdan Hryniewicz – od 18.05. 1998 r.
- Anna Dawid-Hryniewicz – od 18.05. 1998 r.
- Jolanta Samek – od 18.05. 1998 r.
- Anna Kochanowska – od 18.05. 1998 r.
- Jadwiga Kur – od 18.05. 1998 r.
- Anna Sochacka – od 18.05. 1998 r.
- Bernadeta Ramza – od 18.05. 1998 r.
- Jolanta Reszke-Sarnicka – od 18.05. 1998 r.
- Lucyna Jabłońska – od 18.05. 1998 r.
- Małgorzata Bąkowska – od 18.05. 1998 r.
- Beata Ziemba – od 18.05. 1998 r.
- Marian Kaczmarek – od 05.05. 2000 r.
- Aleksandra Kaczmarek – od 05.05. 2000 r.
PODSUMOWANIE
Powyższe zestawienie ma charakter niepełny, mogły się tu pojawić nieścisłości ze względu na to, że powstało w oparciu o zachowane dokumenty, będące w posiadaniu Elżbiety Gniazdowskiej i Aldony Czerwińskiej oraz materiały własne i opracowania Aldony Czerwińskiej. Niektóre z wydarzeń mają pełniejszą dokumentację, inne zaś bardzo ograniczoną, jednak powstałe zestawienie ilustruje charakterystyczną dynamikę rozwoju i zmian, zachodzących w organizacji. Początki to silne i wielopłaszczyznowe oddziaływanie na całe środowisko szkolne i lokalne. W powołanie oddziału wojewódzkiego i zaraz po nim stacjonarnego uniwersytetu ludowego, zaangażowani byli niemal wszyscy nauczyciele, wielu pracowników i uczniów szkoły w Kłaninie. Działalność ta była atrakcyjna, ponieważ stwarzała zupełnie nowe możliwości rozwoju zarówno uczniom, jak i gronu pedagogicznemu. Sprzyjająca atmosfera pierwszych sesji i seminariów, odbywających się z obecnością przedstawicieli władz lokalnych, polityków ówczesnego rządu, posłów na Sejm i przedstawicieli znaczących organizacji, przyciągała szkolną społeczność. Lokalna prasa z zainteresowaniem informowała o kolejnych inicjatywach, a w społecznym odbiorze TUL, wciąż nieco tajemniczy, stawał się obiektem rosnącego zainteresowania. Silna osobowość lidera, którym od początku była Elżbieta Gniazdowska jako nauczyciel, dyrektor, a potem wicestarosta, jasno określała kierunki podejmowanych działań. Szkoła zyskała w krótkim czasie poważne wsparcie finansowe na zakup sprzętu i wyposażenia do pracowni zawodowych i internatu. Uruchomiona poprzez TUL szkoła niepubliczna była jedną z pierwszych tego typu na naszym terenie i budziła spore zainteresowanie. Prowadzone równocześnie działania, skierowane do młodzieży szkolnej, realizowane przez miejscowych nauczycieli sprawiały, że inicjatywa powołania TUL-u spotkała się z powszechnym pozytywnym odbiorem. Po kilku latach policealne studium dla dorosłych zostało zamknięte z powodu braku słuchaczy, inicjatywy młodzieżowe straciły początkowy rozpęd, przestały też płynąć środki finansowe na rozwój bazy materialnej szkoły z niemieckich uniwersytetów ludowych. W latach 1999-2009 działalność TUL-u – poza sesjami i seminariami dla nauczycieli i członków innych oddziałów z całej Polski – skupiła się wokół corocznych, kilkumiesięcznych programów, których ideą było ocalenie rodzimej kultury ludowej. Nauczyciele i lokalni twórcy ludowi prowadzili warsztaty artystyczne dla uczniów szkoły, poza tym realizowano kursy i szkolenia dla mieszkańców, a wszystko to ze środków pozyskiwanych przez ZK TUL od Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Jednak i dostęp do tego źródła finansowania się skończył, a zbiegło się to w czasie ze stopniowym ograniczaniem działalności internatu szkoły, który przestał spełniać swoją funkcję bazy mieszkaniowej dla uczniów z odległych miejscowości. Liczba uczniów w szkole malała, a chętnych do zamieszkania w internacie nie przybywało. Kiedy nastał czas decyzji o przyszłości szkoły, to właśnie pomieszczenia internatu zostały przekształcone na pracownie zawodowe. Gruntowna modernizacja obiektu zupełnie zmieniła jego przeznaczenie. Nie starczyło już miejsca na stacjonarny uniwersytet ludowy i na inicjatywy edukacyjne dla młodzieży. Nowym źródłem wzbogacania oferty edukacyjnej szkoły stały się projekty dofinansowywane ze środków Unii Europejskiej. Początkowo skupiały się na wyjazdach na praktyki i staże zagraniczne dla uczniów, wyjazdy szkoleniowe dla nauczycieli, a wreszcie przyszedł czas na projekty, umożliwiające znaczną przebudowę i modernizację bazy materialnej szkoły i internatu. Stopniowo odchodziła z pracy w szkole kadra pedagogiczna oraz pracownicy, którzy nie tylko pamiętali początki organizacji, ale ją współtworzyli. Nowi ludzie wnosili ze sobą nowe pomysły, które realizowali samodzielnie. Odkąd pojawił się rządowy program wspierania rozwoju uniwersytetów ludowych w Polsce, dzięki zaangażowaniu i pracy społecznej prezes Elżbiety Gniazdowskiej, TUL skutecznie aplikuje o środki i pozyskuje dofinansowanie na swoje statutowe działania edukacyjne i poznawcze, skierowane do dorosłych oraz na działalność wydawniczą. W latach 2020 – 2022 realizowany był z powodzeniem projekt „Nowe i nowoczesne oblicze Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych”, a obecny nosi tytuł „TUL łączy pokolenia”. Za niewątpliwy sukces należy uznać to, że działalność oddziału trwa nieprzerwanie od trzydziestu lat oraz to, że TUL potrafi odnaleźć swoje miejsce w zmieniających się diametralnie warunkach. Sukcesem można nazwać fakt, że tak wielu ludzi angażowało się i wciąż angażuje w tę społeczną pracę, gdyż naprawdę wierzą w ideę. Nie jesteśmy już przywiązani do jednego miejsca, bo pięknych miejsc w Polsce jest wiele, mamy okazję je odwiedzać, wzbogacać się duchowo i poznawać wciąż nowych ludzi, których do swoich działań zapraszamy. Z optymizmem patrzymy w przyszłość, bo jak powiedział Albert Einstein „Czasem jest tak, że to, co się liczy, nie da się policzyć, a to, co się daje policzyć – nie liczy się”. Zawsze wierzyłam i wierzę, a wynika to z moich wieloletnich doświadczeń nauczyciela i dyrektora szkoły, że sens każdej edukacji sprowadza się do relacji. I dopóki tak będzie, dopóty będziemy trwać.
Aldona Czerwińska
Gowino, wrzesień 2023 r.
