Prezes – Danuta Bąk

Powstanie i działalność Oddziału Regionalnego Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych w Pile z siedzibą w Brzostowie

Odział Wojewódzki TUL w Pile z/s w Brzostowie powstał 25 czerwca 1994 r. z inicjatywy Ruth Kapczyńskiej, ówczesnej dyrektor Zespołu Szkół Rolniczych w Brzostowie.

Technikum Rolnicze w Brzostowie do 1 lipca 1990 r. posiadało gospodarstwo szkolne, które decyzją ówczesnych władz wojewódzkich, zostało odłączone od szkoły i zamienione na samodzielne Państwowe Gospodarstwo Rolne. Do 1989 r. gospodarstwo szkolne dobrze prosperowało i wykazywało zyski, a po przekształceniu zaczęło gwałtownie podupadać, zadłużyło się i w 1992 r. postawiono je w stan upadłości.

Dyrektor Ruth Kapczyńska usilnie starała się o pozostawienie przy technikum gospodarstwa szkolnego oraz pięćdziesięciu hektarów ziemi, żeby dać uczniom możliwość zdobywania zawodu rolnika. Chociaż władze wojewódzkie w Pile przyznały dyrektorce rację, nic nie uczyniły w tym kierunku, a termin przetargu na całe gospodarstwo (279 ha ziemi wraz z podwórzem) zbliżał się nieuchronnie.

W tym czasie aktualny wójt gminy Miasteczko Krajeńskie, Tadeusz Dąbrowski, zaproponował szkole „ostatnią deskę ratunku”. Przedsięwzięcie miało polegać na odnalezieniu ostatnich, przedwojennych właścicieli Brzostowa i zwróceniu się do nich z prośbą o wystąpienie z roszczeniem praw do tego majątku, co uniemożliwiłoby sprzedaż gospodarstwa. Dyrektor Ruth Kapczyńskiej udało się skontaktować z Pawłem Górskim, wnukiem ostatniego właściciela, Wacława Popiela. Na tydzień przed licytacją Paweł Górski wraz z prawnikiem, profesorem prawa rzymskiego, Janickim oraz ciotką, Anną Poray-Wybranowską, córką dawnego właściciela majątku, przybyli do Brzostowa. Po powrocie z sądu w Wyrzysku Paweł Górski przekazał wiadomość, że złożył roszczenia, które uniemożliwią sprzedaż gospodarstwa. Miał jednak pewne życzenie. Chciał, aby w Brzostowie utworzono Uniwersytet Ludowy, który służyłby edukacji miejscowej społeczności (P. Górski prowadził Autorski Uniwersytet w Żabnie koło Poznania). W związku z wyżej przedstawionymi okolicznościami – przetarg unieważniono i gospodarstwo pozostało w gestii Skarbu Państwa.

Nauczyciele zadowoleni z faktu, że istnienie szkoły zostało zagwarantowane, wzięli się do tworzenia Autorskiego Uniwersytetu Ludowego. Szukali sponsorów, organizowali niedzielne wykłady, na które uczęszczali okoliczni mieszkańcy Brzostowa wraz z dziećmi, którymi w tym czasie zajmowali się nauczyciele, organizując różne atrakcyjne zajęcia. Do działalności tego autorskiego uniwersytetu przyczynili się w szczególności nauczyciele: Maria i Mirosław Dzieniszewscy, Mariola i Dariusz Kujawscy oraz Anna Klajda. Mimo ogromnego wysiłku nauczycieli, z powodu braku środków finansowych, AUL przestał istnieć.

Dyrektor Ruth Kapczyńska rozpoczęła starania o połączenie się z innym uniwersytetem ludowym, mającym osobowość prawną. Wielkopolski Uniwersytet Ludowy chciał jednak prowadzić jedynie wykłady, na co nie było środków finansowych. Dopiero w 1994 r. na naradzie dyrektorów, zapytała ówczesnego pracownika Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, pana Kobyłeckiego, czy nie zna jakiegoś uniwersytetu, z którym mogłaby nawiązać współpracę? W odpowiedzi otrzymała kontakt do pani Zofii Kaczor-Jędrzyckiej, która zajmowała się odtwarzaniem uniwersytetów ludowych na wzór przedwojennych, prowadzonych przez Zofię i Ignacego Solarzów. I stało się tak, że Zofia Kaczor-Jędrzycka pomogła w utworzeniu Wojewódzkiego Oddziału TUL w Pile z/s w Brzostowie.

Ostatecznie, 25 czerwca 1994 r., został otwarty ten oddział, a na pierwszą prezes powołano Ruth Kapczyńską, zaś sekretarzem została Danuta Bąk, która następnie pełniła funkcję prezesa oddziału przez kolejne kadencje.

Nasz oddział TUL w późniejszym czasie otrzymał imię Wacława Popiela, przedwojennego właściciela Brzostowa, który był wielkim społecznikiem w tej miejscowości. Zmieniono jego nazwę na Oddział Regionalny TUL w Pile z/s w Brzostowie, kiedy z mapy administracyjnej zniknęło województwo pilskie, a powstał powiat pilski.

Siedziba Oddziału Regionalnego TUL w Pile z/s w Brzostowie,

(ze zbiorów Danuty Bąk)

W grudniu 1994 r. Ruth Kapczyńska wraz z Danutą Bąk były po raz pierwszy na ogólnopolskiej Wigilii obrzędowej TUL u Bożeny Antoszczyk w Lututowie. Pobyt ten zainspirował je do organizowania w latach późniejszych „Biesiad Krajeńskich”, promujących kulturę, historię i obyczaje Krajny.

Jednak wcześniej w oddziale TUL w Brzostowie w dniu 23 kwietnia 1995 r. odbyła się uroczysta sesja, poświęcona obchodom stulecia ruchu ludowego. Udział w niej brało społeczeństwo gminy Miasteczko Krajeńskie, młodzież ze szkół rolniczych w woj. pilskim, a także zaproszeni goście z województwa, stolicy, oraz uczniowie i nauczyciele szkoły.

Jesienią  1995 r. oddział TUL w Brzostowie otrzymał dotację z ZK TUL na przeprowadzenie  kursu  z zakresu żywienia.  Kurs odbył się na przełomie listopada i grudnia i cieszył się dużym zainteresowaniem miejscowych kobiet, członkiń koła UL w Brzostowie. Kurs prowadziła nauczycielka żywienia, kol. Mariola Kujawska. Zajęcia zaczynały się i kończyły wspólnym śpiewem, który prowadziła Danuta Bąk. Ponadto dzięki finansom z Ministerstwa Rolnictwa na przełomie listopada i grudnia 1995 r. odbyły się cztery kursy komputerowe dla rolników i przedstawicieli innych zawodów, w których uczestniczyli mieszkańcy z trzech sąsiadujących gmin: Miasteczka Krajeńskiego, Białośliwia i Wysokiej. Kursy prowadził specjalista w tej dziedzinie, mgr inż. Jan Polcyn.

Pomysł organizowania „Biesiad Krajeńskich” przypadł do gustu Ewie Stachowskiej, dyrektorce GOK w Miasteczku Krajeńskim. Przyjęła ona też na siebie główny ciężar organizacyjny imprezy, gdyż występy odbywały się w miejscowym GOK; ona też zorganizowała wycieczkę edukacyjną. Do współpracy czynnie przyłączył się Zespół Szkół Rolniczych w Brzostowie, który udzielał noclegów i wyżywienia zaproszonym gościom, TUL-owcom z całego kraju, a także zespół ludowy „Krajniacy” z Wielkiego Buczka, prowadzony przez prof. Jowitę Kęcińską-Kaczmarek. Nawiązano też współpracę z Krajeńskim Oddziałem Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Miasteczku Krajeńskim i w Wielkim Buczku. Głównymi sponsorami, dzięki którym „Biesiady” mogły się odbywać, był początkowo Urząd Wojewódzki w Pile, a później Starostwo Powiatowe w Pile, Gmina Miasteczko Krajeńskie, Spółdzielnia Mleczarska z Łobżenicy, Nadnotecki Bank Spółdzielczy w Białośliwiu, niekiedy Urząd Marszałkowski w Poznaniu oraz miejscowe instytucje, rolnicy, sadownicy, właściciele sklepów, okoliczne piekarnie: „Chrupek” ze Złotowa oraz „Anna” z Wyrzyska.

Biesiady odbywały się zawsze pod jakimś hasłem, opiewały obrzędy ludowe na Krajnie, które poświęcone były „synom tej ziemi”. Każda z biesiad składała się z następujących części:

• wycieczki po Krajnie pod przewodnictwem kierownika pilskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu, znanego regionalisty i gawędziarza, Romana Chwaliszewskiego;
• sesje popularnonaukowe, podczas których referaty wygłaszali naukowcy i pasjonaci, m.in.: prof. Józef Borzyszkowski z Uniwersytetu Gdańskiego, prof. Zielonka z Akademii w Słupsku, Zbigniew Dworecki z Instytutu Historii UAM z Poznania, prof., Zygmunt Dworas z UAM w Poznaniu, K. Wajda z UMK w Toruniu, dr Włodzimierz Łęcki, ówczesny wojewoda poznański; ponadto prelegentami byli: dr Tomasz Maliszewski oraz Cezary Obracht-Prondzyński, obaj reprezentowali Uniwersytet Gdański, Hans Hovenberg z Uniwersytetu Ludowego w Karlskronie (Szwecji), Roman Chwaliszewski, wojewódzki konserwator zabytków, Roman Skiba, dyrektor Muzeum Okręgowego w Pile, Zofia Kaczor-Jędrzycka, prezes ZK TUL, Henryk Milanowicz, przewodniczący Humanistycznych Inicjatyw Edukacyjnych TUL, Joanna Gil-Śleboda i wielu innych;
• widowiska obrzędowe – zawsze w wykonaniu zespołu „Krajniacy” z Wielkiego Buczka pod kierunkiem prof. Jowity Kęcińskiej-Kaczmarek;
• koncerty krajeńskich zespołów muzycznych, folklorystycznych, pieśni i tańca, kapel z Nakła n/Notecią, ze Złotowa, Sępólna Krajeńskiego, Sadek, Kamienia Pomorskiego, Podróżnej z Domu Polskiego w Zakrzewie, występy chórów: „Lutnia” z Miasteczka Krajeńskiego, Chóru im. Jana Paderewskiego z Szamocina, gościnnie wystąpił też zespół „Gzube” z Tuchomia.

Na zakończenie sesji i występów podawano wszystkim uczestnikom potrawy krajeńskie, a biesiadnikom przygrywał zespół „Rypcium – Pypcium” z Domu Polskiego w Zakrzewie. Podczas biesiad serwowano takie potrawy krajeńskie, jak: czernina, gęsie wino na bazie kompotu z suszonych owoców, kaszankę z kiszoną kapustą, szare kluski z kiszoną kapustą, „ślepy śledź”, żur, zaklepusy, czyli zupę ziemniaczaną na maślance, ciasto drożdżowe, zwane „kuch na młodziach” i białą kiełbasę.

Początkowo wystój sali GOK przygotowywała młodzież z ZSCKR w Brzostowie, a później przez wiele lat czyniła to pani Marcjanna Jeszke. Część kulinarna i obsługa sali w GDK w Miasteczku Krajeńskim była zawsze była w gestii uczniów i pracowników ZSCKR w Brzostowie. Przy pieczeniu ciast i podawaniu do stołów pomagała młodzież z ZSCKR w Brzostowie oraz z Zespołu Szkół w Miasteczku Krajeńskim. Młodzież zawsze występowała w regionalnych strojach krajeńskich, uszytych przez naszą koleżankę, nieżyjącą już, Krystynę Kaproń.

Podczas VI „Biesiady Krajeńskiej”, która odbyła się w dniach 15-17 czerwca 2001 r. odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci Wacława Popiela, którego obrano na patrona Oddziału Regionalnego TUL w Pile z/s w Brzostowie. Umieszczono na niej następujący napis:

„Pamięci Wacława Popiela 1879–1940

Człowieka wielkiego serca, który wiernie służył Bogu, ojczyźnie i ludziom”.

Przez dwadzieścia lat „Biesiady Krajeńskie” rozpoczynano Hymnem Krajny autorstwa Pawła Jaśka z Zakrzewa, który otwierał rodzimy „Chór Lutnia” z Miasteczka Krajeńskiego (pod kierunkiem dyrygentów: Piotra Orlińskiego, Iwony Branderburger, Jana Kołodziejskiego). Kiedy „Chór Lutnia” zakończył swoją działalność, w 2017 r., otwarcia „Biesiady Krajeńskiej” „Hymnem Krajny” dokonał chór „Towarzystwa śpiewu im. Ignacego Jana Paderewskiego” z Szamocina pod batutą Marka Frąckowiaka. Otwarcia biesiad dokonywali gospodarze Gminy Miasteczko Krajeńskie, wójtowie: Tadeusz Dąbrowski, Karol Jagodziński, Małgorzata Włodarczyk oraz współgospodarze imprezy – starostowie pilscy: Zenek Partyka, Tomasz Bugajski, Mirosław Mantaj oraz Eligiusz Komorowski.

Danuta Bąk, prezes Oddziału Regionalnego TUL w Pile z/s w Brzostowie